Medale
Z MEDALAMI NA SZTANDARACH
Nagradzanie osób wyróżniających się na tym czy innym polu działalności ludzkiej z tego czy też innego chwalebnego powodu ma niezwykle starą tradycję, sięgającą starożytności. W antycznej Grecji nagradzano zwycięzców oliwnymi wieńcami, później rzymskich legionistów złotymi lub srebrnymi koronami, pasami bądź pierścieniami. W średniowiecznej Europie od XII w. ustanawiano ordery, które stały się symbolem wyróżniania za zasługi (głównie wojenne).
W Polsce początki powstawania orderów łączą się z osobą króla Władysława IV, który w 1632 r. postanowił nadawać Order Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, ale próba ta została zniweczona przez opozycję szlachecką. Kolejną, też nieudaną, próbę podjął król Jan III Sobieski. I dopiero inicjatywa króla Augusta II Mocnego z 1703 r. została wprowadzona w życie i w ten sposób ustanowiony został Order Orła Białego będący pierwszym polskim orderem1.
W czasach współczesnych obowiązuje w Polsce hierarchiczny system, dzielący te zaszczytne wyróżnienia na ordery, odznaczenia oraz odznaki honorowe i pamiątkowe. Oprócz honorowania osób stosuje się honorowanie za odpowiednie zasługi instytucji takich jak szkoły czy uczelnie, a także oddziały wojskowe, czy nawet miasta.
I właśnie w tę piękną i chwalebną tradycję wpisała się Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Piłsudskiego, a po niej również Społeczne Gimnazjum nr 1 im. Zbigniewa Herberta w Krakowie. W swojej dwudziestoletniej historii Szkoła został odznaczona już czterokrotnie, a działające lat dziesięć Gimnazjum – dwukrotnie.
I tak, chronologicznie rzecz ujmując, Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. J. Piłsudskiego uhonorowana została w następujący sposób:
- 3 czerwca 1997 r. przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie złotym Medalem „Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej”2 (nr 6233) za pielęgnowanie tradycji narodowych, stałe uczestniczenie w uroczystościach patriotycznych i świętach państwowych oraz upamiętnianie miejsc pamięci narodowej i opiekę nad nimi. Odznaczenie sztandaru Szkoły miało miejsce w auli klasztoru Ojców Kapucynów 18 czerwca 1997 r. Aktu dokonał Wojciech Baliński, sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Krakowie3;
- 28 września 2004 r. przez Marszałka Województwa Małopolskiego Medal Województwa Małopolskiego4 za rolę, jaką odegrała szkoła w kształtowaniu wzorcowego modelu szkolnictwa. Medal wręczył w auli Nowohuckiego Centrum Kultury podczas Gali z okazji XV-lecia szkoły przewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego Piotr Boroń5;
- 12 kwietnia 2005 r. przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie Medalem „PRO MEMORIA”6 (nr 51). Odznaczenie sztandaru szkoły miało miejsce w jej holu 10 maja 2005 r. podczas uroczystości z okazji 70. rocznicy uchwalenia Konstytucji Kwietniowej. Aktu dokonał b. prezydent RP na Uchodźstwie Ryszard Kaczorowski7;
- 9 listopada 2006 r. przez Prezydenta Miasta Krakowa Medalem „HONORIS GRATIA”8 (nr 645) za zasługi dla Krakowa i jego mieszkańców. Odznaczenie sztandaru miało miejsce w Sali Portretowej Urzędu Miasta Krakowa 9 listopada 2006 r. Aktu dokonał prezydent m. Krakowa, prof. dr hab. Jacek Majchrowski9.
Społeczne Gimnazjum nr 1 im. Zbigniewa Herberta w Krakowie, które powstało na bazie Społecznej Szkoły Podstawowej nr 1 wskutek reformy oświatowej w 1999 r., zostało odznaczone dwukrotnie:
- 19 kwietnia 2002 r. przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie złotym Medalem „Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej” (nr 7016) za pielęgnowanie tradycji narodowych oraz upamiętnianie miejsc pamięci narodowej i opiekę nad nimi. Odznaczenie sztandaru miało miejsce w auli klasztoru Ojców Kapucynów 20 czerwca 2002 r. Aktu dokonał Marcin Tatara, sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Krakowie10:
- 9 listopada 2006 r. przez Prezydenta Miasta Krakowa Medalem „HONORIS GRATIA” (nr 646) za zasługi dla Krakowa w dziedzinie edukacyjno-wychowawczej. Odznaczenie sztandaru Gimnazjum miało miejsce w Sali Portretowej UMK 9 listopada 2006 r. Aktu dokonał prezydent miasta prof. Jacek Majchrowski.
W krótkiej historii Szkoły i Gimnazjum, bo cóż to znaczy nawet tych 20 lat w Krakowie, odznaczenia mają jednak kapitalne znaczenie i swą naturalną wymowę. Stanowią jednoznaczną formę docenienia działalności Szkoły jako instytucji wychowawczej w tym wąskim – obyczajowym – rozumieniu słowa, ale przede wszystkim tym szerszym – patriotyczno-obywatelskim, formę docenienia Szkoły jako swoistego nośnika tradycji, strażnika imponderabiliów, niemalże kustosza pamięci narodowej, a poprzez to jako instytucji – rzec można bez fałszywego wstydu – mającej zasługi zarówno dla Krakowa, jak i Małopolski, czy nawet szerzej – Polski.
I te medale przypięte na szkolnych sztandarach, a potem zdjęte i zastąpione przez wstążki odznaczeniowe, przypominają nie tylko o chwalebnej przeszłości, ale wyznaczają drogę dla następnych szkolnych pokoleń. Jest to droga wyzwań, wiodąca do jeszcze większych i szczytniejszych celów. I mniej ważne jest to, czy ideał uda się osiągnąć, bo rzadki to przypadek w ułomnym ludzkim świecie, ale to, czy pełni szczerej woli w marszu ku niemu – ani na chwilę – nie ustaniemy.
Z medalami na sztandarach idzie się z większym fasonem, ale ich ciężar spoczywa na barkach nie tylko chorążych czy ich przybocznych. Ten ciężar odpowiedzialności za SZTANDARY, które są świętymi znakami Szkoły i Gimnazjum, spoczywa na każdym z nas. I ów ciężar odpowiedzialności za naszą przecież wspólną SPRAWĘ jest tym, za co każdy z uczniów i każdy z nauczycieli odpowiada przed poprzednikami i przed następcami „swoim honorem i swoim imieniem”. Dobrze jest mieć tego pełną świadomość, a jeszcze lepiej chcieć dźwigać go wspólnie.
JERZY GIZA
2. Medal „Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej” ustanowiono w 1976 r. w celu wyróżnienia osób i jednostek organizacyjnych zasłużonych m.in. w upamiętnia-niu miejsc pamięci narodowej. Odznakę medalu stanowi metalowy krążek o średnicy 3,2 cm. Z zależności od stopnia Medalu odznaka jest pozłacana lub posrebrzana, zawieszona na wstążce koloru czerwonego z pięcioma pionowymi paskami w kolorze białym.
3. Sprawozdanie Dyrekcji Społecznej Szkoły Podstawowej nr 1 im. Józefa Piłsudskiego w Krakowie 1996/1997, s. 23.
4. Medal Województwa Małopolskiego ma następujący wygląd: na awersie widnieje Bolesław Wstydliwy, władca historycznej Małopolski, jego żona św. Kinga i św. Stanisław. Na rewersie jest obecny kształt województwa Małopolskiego. 5. Sprawozdanie Dyrekcji (…) 2004/2005, s. 16.
6. Medal ustanowiono w 2005 r. Honoruje osoby oraz instytucje szczególnie zasłużone w utrwalaniu pamięci o ludziach i ich czynach w walce o niepodległość Polski podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu. Odznaka jest metalowym krążkiem. Awers: na tle rozdartych krat orzeł na obnażonej szabli skrzyżowanej z drutem kolczastym. Odznaka zawieszona jest na wstążce w kolorach granatowym, amarantowym i czarnym.
7. Sprawozdanie Dyrekcji (…) 2004/2005, s. 32.
8. Medal „HONORIS GRATIA” jest metalowym krążkiem o średnicy 4 cm. W górnej ćwiartce wymodelowanej w kształcie zarysu wież Bazyliki Mariackiej oraz murów miejskich wstęga w barwach Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. Medal zawieszony jest na niebiesko-białej wstążce.
9. Sprawozdanie Dyrekcji (…) 2006/2007, s. 13.
10. Sprawozdanie Dyrekcji (…) 2001/2002, s. 24.
